مالیات بر ارزش افزوده یکی از مهم‌ترین مباحث مالیاتی است که برای هر کسب‌و‌کاری اهمیت دارد و یکی از اصلی‌ترین منابع درآمد دولت‌ها به شمار می‌آید که برای تامین هزینه‌های عمومی و انجام وظایف دولتی استفاده می‌شود. این مالیات بر‌اساس ارزشی که در هر مرحله از تولید یا ارائه کالا و خدمات به آن اضافه می‌شود، محاسبه و از تولید‌کننده یا فروشنده دریافت خواهد شد.

 در این مطلب قصد داریم به بررسی این موضوع بپردازیم و به سوال اصلی که چه کسانی مشمول مالیات بر ارزش افزوده هستند، پاسخ دهیم.

انواع مالیات

مالیات‌ها بر‌اساس مبنای محاسبه، نحوه دریافت و هدف آن‌ها به انواع مختلفی تقسیم‌‌بندی می‌شوند. از جمله انواع مالیات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مالیات مستقیم: مالیات‌هایی هم‌چون مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی و حقوقی، مالیات بر ارث و هبه و مالیات بر املاک و اراضی که بر‌اساس درآمد، سود، اموال و میراث محاسبه و دریافت می‌شوند.
• مالیات غیر‌مستقیم:مالیات‌هایی هم‌چون مالیات بر ارزش افزوده، مالیات بر عوارض گمرکی، مالیات بر مصرف بنزین و مالیات بر تبلیغات که بر‌اساس مصرف کالا و خدمات محاسبه و از آن‌ها دریافت می‌شوند.

مروری بر مفهوم مالیات بر ارزش افزوده

مالیات بر ارزش افزوده یکی از انواع مالیات غیر‌مستقیم است که بر‌اساس ارزش افزوده ایجاد شده در مراحل مختلف تولید یک کالا یا ارائه خدمت، تعیین می‌شود. ارزش افزوده به میزان افزایش ارزش یک کالا یا خدمت در هر مرحله از تولید یا ارائه آن گفته می‌شود. برای مثال، اگر یک نانوا یک کیلو آرد را با قیمت 10 هزار تومان بخرد و با اضافه کردن مواد دیگری هم‌چون آب، مخمر، نمک و... آن را به نان تبدیل کند و با قیمت 20 هزار تومان بفروشد، ارزش افزوده ایجاد شده در این مرحله برابر با 10 هزار تومان خواهد بود.

مالیات بر ارزش افزوده بر‌اساس این ارزش افزوده محاسبه و از تولید‌کننده یا فروشنده دریافت می‌شود. اما این مالیات در نهایت به عهده مصرف‌کننده نهایی است که قیمت‌نهایی کالا یا خدمت را پرداخت می‌کند. برای مثال، اگر نرخ مالیات بر ارزش افزوده 9 درصد باشد، نانوا باید 900 تومان از این مالیات را به دولت پرداخت کند و این مبلغ را به قیمت نان اضافه کند. بنابراین، قیمت‌نهایی نان برای مصرف‌کننده 20 هزار و 900 تومان خواهد بود.

نحوه استعلام گواهی ارزش افزوده

گواهی ارزش افزوده یک سند رسمی است که توسط سازمان امور مالیاتی کشور صادر می‌شود و نشان می‌دهد که شخص یا شرکت مورد‌نظر، مشمول مالیات بر ارزش افزوده است و این مالیات را به‌صورت منظم و قانونی پرداخت می‌کند. این گواهی برای انجام برخی از امور مالی و اداری هم‌چون ثبت شرکت، اخذ مجوز فعالیت، انجام معاملات تجاری و... مورد‌نیاز است. برای استعلام گواهی ارزش افزوده، می‌توان از روش‌های زیر استفاده کرد:

• استعلام از طریق سامانه الکترونیکی مالیات بر ارزش افزوده: برای استعلام از این روش، لازم است که ابتدا در این سامانه ثبت‌نام کنید و نام کاربری و رمز عبور دریافت کرده باشید. سپس با وارد کردن شناسه ملی یا شماره ثبت شرکت و کد امنیتی، می‌توانید وضعیت گواهی ارزش افزوده خود را مشاهده کنید. 
• استعلام از طریق تلفن: برای استعلام از این روش، می‌توانید با تماس گرفتن و وارد کردن شناسه ملی یا شماره ثبت شرکت و کد امنیتی، وضعیت گواهی ارزش افزوده خود را مشاهده کنید. 
• استعلام از طریق مراجعه حضوری: برای استعلام از این روش، می‌توانید با مراجعه به اداره مالیاتی محل ثبت‌نام خود و ارائه شناسه ملی یا شماره ثبت شرکت و مدارک مربوطه، وضعیت گواهی ارزش افزوده خود را مشاهده کنید.

مشمولین مالیات بر ارزش افزوده چه کسانی می‌باشند؟

بر‌اساس قانون مالیات بر ارزش افزوده، هر شخص حقیقی یا حقوقی که در ایران کالا تولید، وارد، صادر یا خرید و فروش کند یا خدماتی ارائه دهد، مشمول مالیات بر ارزش افزوده است. اما برخی از فعالیت‌ها و خدمات از این قانون مستثنی شده‌اند که می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تولید، واردات و فروش کالاهای اساسی هم‌چون غلات، حبوبات، روغن، شکر، گوشت، ماهی، تخم‌مرغ، شیر و فرآورده‌های لبنی، نان، میوه و سبزیجات و...
• ارائه خدمات درمانی، بهداشتی، آموزشی، فرهنگی، ورزشی، دینی، خیریه و اجتماعی
• ارائه خدمات پستی، تلفنی، رادیویی، تلویزیونی و اینترنتی توسط دستگاه‌های دولتی
• ارائه خدمات حمل و نقل عمومی مسافر و بار
• ارائه خدمات بانکی، بیمه‌ای، اوراق بهادار و صرافی
• ارائه خدمات مشاوره، حسابداری، حقوقی، مهندسی و معماری
• ارائه خدمات نظافتی، خیاطی، آرایشگری، تعمیراتی و سایر خدمات شخصی
• ارائه خدمات کشاورزی، دامپروری، شیلات، زنبورداری و جنگلداری
• ارائه خدمات گردشگری، هتلداری، رستورانی و کافی شاپ
• ارائه خدمات هنری، ادبی، علمی و پژوهشی

جمع بندی

بر‌اساس آنچه که گفتیم، مالیات بر ارزش افزوده یک مالیات غیر‌مستقیم است که بر‌اساس ارزش افزوده ایجاد شده در مراحل مختلف تولید یا ارائه کالا و خدمات محاسبه و از تولید‌کننده یا فروشنده دریافت می‌شود. اما در نهایت به عهده مصرف‌کننده است که قیمت‌نهایی کالا یا خدمت را پرداخت می‌کند.

برای استعلام گواهی ارزش افزوده، می‌توان از روش‌های الکترونیکی، تلفنی یا حضوری استفاده کرد. همچنین هر شخص حقیقی یا حقوقی که در ایران کالا تولید، وارد، صادر یا خرید و فروش کند یا خدماتی ارائه دهد، مشمول مالیات بر ارزش افزوده است، مگر آنکه فعالیت یا خدمت وی از موارد مستثنی شده باشد. 

 
منبع